An Giang là tỉnh có thế mạnh về cây lúa và con cá, trong đó nông nghiệp chiếm tỷ trọng trên 80%, luôn đứng trong tốp đầu của cả nước về sản lượng lương thực; trong đó gạo trở thành mặt hàng xuất khẩu chủ lực của tỉnh với giống lúa chất lượng cao đạt trên 90%.
Những năm qua, kinh tế tập thể (KTTT), hợp tác xã (HTX) không ngừng được củng cố và phát triển, trọng tâm là các HTX nông nghiệp, trong liên kết theo chuỗi giá trị trên địa bàn tỉnh có nhiều chuyển biến tích cực, phát triển theo hướng nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động. An Giang hiện có 303 HTX và 02 Liên hiệp HTX hoạt động trên 06 lĩnh vực: Nông nghiệp – thủy sản có 231 HTX (chiếm 76,23%), Vận tải có 29 HTX (chiếm 9,5%), Tiểu thủ công nghiệp có 05 HTX (chiếm 1,6%), Thương mại – dịch vụ và du lịch có 13 HTX (chiếm 4,2%), có 01 HTX Khai khoáng khai thác cát sông tại huyện Chợ Mới (chiếm 0,3%) và có 24 Quỹ tín dụng nhân dân (chiếm 7,9%) và 02 Liên hiệp HTX (Thoại Sơn và Tri Tôn). Tổng số thành viên: Thành viên HTX là 139.723 (bao gồm thành viên cá nhân và thành viên pháp nhân); Liên hiệp HTX có 19 thành viên là HTX nông nghiệp; Tổng số lao động làm việc thường xuyên trong HTX, LHHTX là 6.795 người; Thu nhập bình quân của lao động làm việc thường xuyên trong HTX, LHHTX: 60 triệu đồng/năm. Doanh thu bình quân của HTX, LHHTX: 5 tỷ 5 đồng/năm. Lãi bình quân HTX, LHHTX: 950 triệu đồng/năm
KTTT với nòng cốt là HTX có sự thay đổi cơ bản, bắt đầu chuyển sang hướng phục vụ phát triển kinh tế thành viên theo đúng nguyên tắc HTX thông qua việc mở rộng liên doanh, liên kết, ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, nâng cao hiệu quả sản xuất, kinh doanh. Rõ rệt nhất là lĩnh vực nông nghiệp và đang lan tỏa dần sang các lĩnh vực khác. Trong đó lợi ích về kinh tế đối với thành viên là động lực cho sự ra đời và phát triển của HTX; thực sự từng bước thực hiện vai trò hỗ trợ thúc đẩy kinh tế thành viên phát triển; tăng cường mối liên kết trong nội bộ HTX và giữa HTX với các doanh nghiệp khác. Nhờ HTX, sản xuất của kinh tế thành viên đã được nâng cao hiệu quả, tiết kiệm được chi phí sản xuất trên cơ sở được nhận thêm lợi ích phân phối từ HTX, thành viên cải thiện được thu nhập nói riêng và cải thiện đời sống nói chung. HTX được củng cố, phát triển cả về số lượng và chất lượng. Nhân sự quản trị của số HTX mới thành lập phần lớn có trình độ đại học, có liên kết với doanh nghiệp trong việc cung ứng đầu vào, bao tiêu đầu ra; hoạt động HTX ngày càng hiệu quả hơn; vai trò HTX được thể hiện rõ nét thông qua việc cùng địa phương xây dựng nông thôn mới, nông thôn mới nâng cao.
Với nhiệm vụ tuyên truyền, vận động, tư vấn, hỗ trợ, đào tạo, nâng cao vai trò của các HTX, đặc biệt là các HTX nông nghiệp, đây là một phần rất quan trọng trong công tác thành lập mới các hợp tác xã. Liên minh HTX tỉnh đã thực hiện vai trò của minh trong công tác hướng dẫn thành lập mới các hợp tác xã nông nghiệp qua 08 bước như:
1) Hình thành ban sáng lập viên và ý tưởng thành lập HTX mới: Trên cơ sở cá nhân, pháp nhân hoặc hộ gia đình có nhu cầu chung, cùng cam kết sẽ hợp tác với nhau trong sản xuất, kinh doanh sản phẩm hay thực hiện dịch vụ trong một số lĩnh vực nhất định… Từ đó hình thành ban Sáng lập viên HTX là cá nhân, hộ gia đình, pháp nhân tự nguyện cam kết sáng lập, tham gia thành lập HTX. Ban sáng lập có nhiệm vụ vận động, tuyên truyền thành lập HTX, LHHTX; xây dựng phương án sản xuất, kinh doanh, dự thảo điều lệ; thực hiện các công việc để tổ chức hội nghị thành lập HTX.
2) Ban sáng lập thực hiện nghiên cứu tính khả thi: Đánh giá cơ hội thành công khi thành lập, cơ hội phát triển và tồn tại của HTX; Kinh phí đầu tư xây dựng cơ bản phục vụ sản xuất – kinh doanh, (Như: nhà xưởng, máy móc thiết bị, công cụ…); Tính pháp lý của mô hình HTX (Luật HTX năm 2012 và văn bản quy phạm pháp luật…).
3) Xây dựng phương án sản xuất, kinh doanh và kế hoạch hoạt động: Mục đích xây dựng phương án sản xuất kinh doanh là định hướng huy động nguồn lực và phát triển HTX. Trong quá trình tiến hành thành lập HTX, phương án sản xuất kinh doanh và kế hoạch hoạt động sẽ được bổ sung, hoàn thiện và được thảo luận, thống nhất tại Hội nghị thành lập. Yêu cầu là phảithể hiện rõ các mục tiêu cần đạt được, Mô tả các biện pháp đạt các mục tiêu đề ra, Xác định các nguồn tài chính và nhân lực cho hoạt động sản xuất- kinh doanh, Mô tả cách thức tìm được các nguồn lực, và dự báo các kết quả sẽ đạt được.
4) Tiến hành các hoạt động tuyên truyền, vận động: Mục đích là khuyến khích các thể nhân, pháp nhân, các hộ gia đình và các công chức tham gia làm thành viên của HTX. Nội dung tuyên truyền: (1) Sự cần thiết phải thành lập HTX; (2) Giới thiệu đề án xây dựng HTX, phương án sản xuất và kinh doanh, kế hoạch hoạt động của HTX; (3) nguyên tắc và giá trị HTX, lợi ích khi tham gia HTX; (4) Luật HTX và các văn bản pháp luật liên quan; (5) Chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước và chính quyền địa phương về kinh tế tập thể, tình hình phát triển HTX trên cả nước và trong địa phương.
5) Xây dựng dự thảo điều lệ HTX: Cơ sở xây dựng dự thảo điều lệ làLuật HTX năm 2012, các quy định pháp luật có liên quan và phù hợp với điều kiện cụ thể của lĩnh vực hoạt động sản xuất- kinh doanh của HTX cũng như của thành viên.
6) Chuẩn bị và tiến hành Hội nghị thành lập HTX: Thành phần tham gia Hội nghị thành lập HTX gồm: Các sáng lập viên và những đối tượng khác (như: thể nhân, pháp nhân, công chức và hộ gia đình); Khách mời: chính quyền địa phương, các cơ quan chuyên môn, Liên minh HTX, các tổ chức, hiệp hội, đoàn thể (không bắt buộc).
7) Đăng ký hợp tác xã: Sau Hội nghị thành lập HTX, Liên minh HTX hướng dẫn người đại diện theo pháp luật của HTX sẽ lập hoàn chỉnh các văn bản, lập và nộp hồ sơ đăng ký HTX theo quy định (gồm: 1- Giấy đề nghị đăng ký HTX; 2- Điều lệ; phương án sản xuất, kinh doanh; danh sách thành viên, hợp tác xã thành viên; 3- Danh sách hội đồng quản trị, giám đốc, ban kiểm soát hoặc kiểm soát viên; 4- Nghị quyết hội nghị thành lập).
8) Tổ chức triển khai hoạt động của HTX: Khi HTX có tư cách pháp nhân và có quyền hoạt động kể từ ngày được cấp Giấy chứng nhận đăng ký HTX. Liên minh HTX tiếp tục hướng dẫn Hội đồng quản trị xây dựng các quy chế, nội quy làm việc (quy chế quản lý tài sản tài sản cố định, quy chế chi tiêu nội bộ, quy chế chi tiêu nội bộ, quy chế hoạt động của HĐQT); phân công Giám đốc, Phó Giám đốc, bộ phận chuyên môn, nghiệp vụ (kế toán, thủ quỹ,…) để đi vào hoạt động.
Ngoài ra, trong quá trình thực hiện các Bước. Liên minh HTX tỉnh An Giang sẽ tổ chức lớp sáng lập viên (thời gian 02 ngày) nhằm trang bị kiến thức cơ bản cho Ban sáng lập viên trên địa bàn về Luật hợp tác xã Luật HTX và các văn bản pháp luật liên quan; chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước và chính quyền địa phương về kinh tế tập thể; xây dựng phương án sản xuất kinh doanh và điều lệ hợp tác xã; Quy trình thành lập HTX; Đồng thời phối hợp với Hội Nông dân tỉnh gắn kết xây dựng chi hội nghề nghiệp trong HTX.
Kết quả trong năm 2024, Liên minh HTX tỉnh đã tổ chức 44 lớp tuyên truyền, tư vấn thành lập HTX cho 1.219 học viên là những người có nhu cầu hiểu về Luật HTX và thành lập HTX.
Quá trình vận động, tư vấn Luật và thành lập Hợp tác xã (HTX) là một bước quan trọng trong việc phát triển kinh tế tập thể (KTTT). Tuy nhiên, vẫn còn đối mặt với nhiều thuận lợi và khó khăn:
* Thuận lợi: 1) Chính sách hỗ trợ: Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ phát triển HTX, tạo điều kiện thuận lợi cho việc thành lập mới; Các chương trình, dự án hỗ trợ từ các tổ chức trong và ngoài nước cũng góp phần thúc đẩy quá trình này. 2) Nhu cầu thực tế: Nhu cầu hợp tác sản xuất, kinh doanh của người dân ngày càng tăng, đặc biệt là trong lĩnh vực nông nghiệp; Mô hình HTX được đánh giá cao về tính bền vững và khả năng nâng cao thu nhập cho thành viên; 3) Sự quan tâm của các cấp: Các cấp ủy đảng, chính quyền địa phương ngày càng quan tâm đến việc phát triển HTX, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình thành lập mới; Liên minh HTX các cấp cũng tích cực tham gia vào công tác vận động, tư vấn.
* Khó khăn: 1) Nhận thức hạn chế: Nhận thức của một bộ phận người dân về vai trò và lợi ích của HTX còn hạn chế; Tâm lý e ngại, lo lắng về mô hình HTX còn tồn tại. 2) Khó khăn về nguồn lực: Nguồn vốn để thành lập và hoạt động của HTX còn hạn chế; Thiếu đội ngũ cán bộ có trình độ chuyên môn và kinh nghiệm trong lĩnh vực HTX. 3) Thủ tục hành chính: Thủ tục hành chính liên quan đến việc thành lập HTX còn phức tạp, gây khó khăn cho người dân; Việc tiếp cận các nguồn vốn hỗ trợ còn gặp nhiều rào cản. 4) Khó khăn về thị trường: Việc tìm kiếm thị trường tiêu thụ sản phẩm cho HTX và sự cạnh tranh gay gắt từ các doanh nghiệp khác còn gặp nhiều khó khăn. 5) Tinh thần hợp tác: Sự liên kết giữa các thành viên còn lỏng lẻo; ý thức xây dựng tập thể còn kém.
Để khắc phục những khó khăn trong quá trình vận động, tư vấn và thành lập mới HTX, cần có những giải pháp đồng bộ và hiệu quả, tập trung vào các khía cạnh sau:
1. Nâng cao nhận thức về HTX: Tổ chức các hội nghị, hội thảo, lớp tập huấn về vai trò và lợi ích của HTX; Sử dụng các phương tiện truyền thông để tuyên truyền về các mô hình HTX thành công. Xây dựng các tài liệu, ấn phẩm dễ hiểu về HTX,tạo điều kiện cho người dân học tập kinh nghiệm ( Cụ thể như: Tổ chức các chuyến học tập kinh nghiệm các HTX hoạt động hiệu quả. Mời các chuyên gia, đại diện các HTX thành công chia sẻ kinh nghiệm).
2. Hỗ trợ về nguồn lực: Xây dựng các quỹ hỗ trợ phát triển HTX, Kết nối HTX với các nguồn vốn vay ưu đãi từ ngân hàng, quỹ tín dụng; Hướng dẫn HTX xây dựng phương án kinh doanh khả thi để vay vốn. Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng cho cán bộ Liên minh HTX và cán bộ HTX; Thu hút các chuyên gia có kinh nghiệm về HTX tham gia vào công tác tư vấn và xây dựng đội ngũ cán bộ HTX chuyên nghiệp, có trình độ chuyên môn cao.
3. Đơn giản hóa thủ tục hành chính: Nhà nước cần đơn giản hóa các thủ tục hành chính liên quan đến việc thành lập và hoạt động của HTX; xây dựng các quy trình, hướng dẫn rõ ràng, dễ hiểu; ap dụng công nghệ thông tin vào việc giải quyết các thủ tục hành chính. Công khai các thông tin về các chương trình, dự án hỗ trợ HTX, hướng dẫn HTX chuẩn bị hồ sơ đầy đủ và chính xác.
4. Hỗ trợ về thị trường: 1) Tổ chức các hội chợ, triển lãm để giới thiệu sản phẩm của HTX; kết nối HTX với các doanh nghiệp, siêu thị, cửa hàng tiện lợi; xây dựng các kênh phân phối, bán hàng trực tuyến cho sản phẩm HTX. 2) Hỗ trợ HTX xây dựng thương hiệu, nhãn hiệu cho sản phẩm; quảng bá sản phẩm của HTX trên các phương tiện truyền thông. 3) Khuyến khích các HTX liên kết với nhau để xây dựng chuỗi giá trị; hỗ trợ HTX xây dựng các mô hình sản xuất theo chuỗi giá trị.
5. Nâng cao tinh thần hợp tác: Liên minh HTX các cấp cần đóng vai trò là cầu nối giữa các HTX và các cơ quan nhà nước; tích cực hỗ trợ các HTX trong việc xây dựng và phát triển. Tổ chức các hoạt động giao lưu, chia sẻ kinh nghiệm giữa các thành viên HTX; phát huy vai trò của các tổ chức đoàn thể trong việc xây dựng tinh thần hợp tác. Đồng thời khuyến khích thành viên HTX tham gia vào các hoạt động của HTX; Đảm bảo quyền lợi và nghĩa vụ của thành viên HTX.
Nói chung, việc phát triển và nâng cao hiệu quả hoạt động của hợp tác xã là nhiệm vụ quan trọng của cả hệ thống chính trị. Cần có sự vào cuộc của cấp ủy đảng, chính quyền các cấp trực tiếp lãnh đạo, chỉ đạo và coi đây là nhiệm vụ chính trị quan trọng, thường xuyên. Đồng thời Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị – xã hội cùng với Liên minh hợp tác xã và các tổ chức đại diện phối hợp chặt chẽ trong việc tuyên truyền, vận động quần chúng tham gia phát triển kinh tế tập thể.
Trần Văn Cứng
Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh An Giang
