Đã có nhiều chuyên gia, nhà khoa học từng khẳng định, kinh tế tập thể (KTTT) là công cụ quan trọng để khắc phục những khiếm khuyết của nền kinh tế thị trường. Tại Việt Nam, hơn 20 năm qua, hành lang pháp lý chung và các cơ chế, chính sách hỗ trợ KTTT được quan tâm xây dựng, hoàn thiện phù hợp với từng giai đoạn phát triển. Với những văn bản, chính sách mới của Đảng và Nhà nước, đặc biệt là sự quan tâm, chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, sự đoàn kết thống nhất, chung sức, đồng lòng, nỗ lực của cả hệ thống chính trị, cùng sự hỗ trợ của các tổ chức quốc tế và sự cố gắng, vươn lên của cộng đồng hợp tác xã (HTX) sẽ là cơ sở để chúng ta kỳ vọng khu vực KTTT, HTX sẽ có những bước chuyển mình mạnh mẽ, phát triển bền vững và hoàn thành các mục tiêu theo tinh thần Nghị quyết số 20-NQ/TW, ngày 16/6/2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (Khóa XIII) về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trong giai đoạn mới.

Thông qua tổ chức kinh tế tập thể, các thành viên HTX đã liên kết lại với nhau nhằm phát huy lợi thế kinh tế theo quy mô, tăng cường năng lực và hiệu quả sản xuất đi đôi với việc tiết giảm chi phí sản xuất, tối ưu hóa nguồn lực, kiểm soát chất lượng, nâng cao giá trị. Thực tế cho thấy, dư địa phát triển khu vực KTTT còn rất lớn, nếu có chính sách hỗ trợ phù hợp, hiệu quả, tăng sức cạnh tranh của sản phẩm hàng hóa trên thị trường sẽ phát huy hơn nữa vai trò của lĩnh vực này trong nền kinh tế.

KTTT và khu vực HTX đứng trước những cơ hội, thách thức đan xen, đòi hỏi hệ thống Liên minh HTX Việt Nam cần đổi mới toàn diện, đồng bộ về tổ chức bộ máy, đội ngũ cán bộ và phương thức hoạt động, nâng cao hiệu lực, hiệu quả thực thi chức năng, nhiệm vụ được giao. Xây dựng và phát triển Liên minh HTX cấp tỉnh, thành phố thực sự là tổ chức đại diện của HTX; hoạt động của các Liên minh  tỉnh, thành phố nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển của các HTX thành viên theo nguyên tắc có tính chiến lược, đó là “Phát triển KTTT, HTX nhanh và bền vững”; xây dựng hệ thống Liên minh HTX Việt Nam với tư tưởng chỉ đạo và phương châm hành động “Đoàn kết, kỷ cương, bứt phá, sáng tạo, hiệu quả”.

Qua đánh giá, tổng kết, hầu hết các chính sách hỗ trợ phát triển KTTT, HTX đã được triển khai rộng khắp trên phạm vi cả nước một cách thiết thực, phát huy hiệu quả; giúp các HTX nâng cao hoạt động sản xuất kinh doanh; mở rộng quy mô theo hướng tập trung, sản xuất theo chuỗi liên kết, đầu tư xây dựng thương hiệu, đẩy mạnh chuyển giao ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, nhất là công nghệ cao, công nghệ số, phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của các HTX, tạo việc làm, gia tăng thu nhập cho thành viên, người lao động, ổn định tình hình kinh tế – xã hội tại địa phương.

An Giang là một tỉnh nông nghiệp, có thế mạnh về sản xuất lúa và cá. Toàn tỉnh, hiện có 289 HTX (trong đó, có 220 HTX nông nghiệp). Do vậy, việc chuyển đổi tổ chức và hoạt động của HTX theo Luật Hợp tác xã năm 2023 có tác động rất lớn đến tổ chức sản xuất nông nghiệp của tỉnh và nhận thấy một số điểm cơ bản như sau:

Một là, Đã tháo gỡ được những khó khăn cho các HTX trong quá trình hoạt động, phát triển, nhất là việc tiếp cận chính sách hỗ trợ của Nhà nước. Đồng thời, Luật Hợp tác xã năm 2023 cũng làm sáng tỏ nhiều vấn đề, trong đó khẳng định bản chất, giá trị khu vực KTTT mà nòng cốt là HTX trong nền kinh tế thị trường. Đặc biệt, là Luật thể chế hoá 8 nhóm chính sách theo Nghị quyết số 20-NQ/TW. Từ đó, được các cấp, các ngành từ Trung ương đến địa phương có nhiều chương trình, hoạt động hướng vào HTX.

Hai là, Đối với tổ chức, hoạt động của HTX. Quy định của Luật đã tạo điều kiện để HTX phát huy lợi thế, tăng tính cạnh tranh trong thời kỳ hội nhập. Mở rộng đối tượng và điều kiện tham gia thành viên HTX, Liên hiệp HTX (bao gồm thành viên chính thức và thành viên liên kết có góp vốn, thành viên liên kết không góp vốn); giảm số lượng thành viên chính thức tối thiểu tham gia để thành lập HTX, Liên hiệp HTX, tăng tỷ lệ vốn vốn tối đa của thành viên chính thức lên 30% đối với HTX và 40% đối với Liên hiệp HTX. Điều này đã tháo gỡ, tạo nhiều cơ hội thuận lợi hơn giúp cho các tổ chức, cá nhân muốn tham gia vào HTX, Liên hiệp HTX; đồng thời, việc mở rộng đối tượng và điều kiện tham gia giúp cho các HTX, Liên hiệp HTX dễ dàng vận động, thu hút thành viên. Đặc biệt, đối với một tỉnh nông nghiệp như An Giang thì đây là nền tảng để HTX, Liên hiệp HTX thu hút tổ chức, cá nhân có nguồn lực để đóng góp tăng vốn cho HTX, Liên hiệp HTX ở dạng thành viên chính thức hoặc thành viên liên kết để cùng đầu tư, cùng hưởng lợi. Bên cạnh đó, giúp thu hút các hộ sản xuất nhỏ lẻ, ít vốn tham gia vào thành viên liên kết không góp vốn; nhằm tạo thêm hoạt động giao dịch nội bộ, chia sẻ lợi ích và rủi ro trong sản xuất, kinh doanh giúp kinh tế hộ phát triển ổn định.

Ba là,  Luật còn quy định HTX, Liên hiệp HTX lựa chọn mô hình tổ chức quản trị đầy đủ hay rút gọn theo quy mô tổ chức và hoạt động phù hợp (HTX có quy mô siêu nhỏ, Liên hiệp HTX dưới 10 thành viên có thể tổ chức theo tổ chức quản trị đầy đủ hoặc quản trị rút gọn). Trong tỉnh, phần lớn các HTX có quy mô siêu nhỏ; với quy định này sẽ tạo điều kiện cho HTX, Liên hiệp HTX lựa chọn chuyển đổi, tổ chức và hoạt động theo mô hình rút gọn được dễ dàng hơn, giúp tiết kiệm chi phí quản lý, điều hành của HTX.

Bốn là,  Luật cũng quy định trao quyền cho HTX, Liên hiệp HTX tự quyết định, cung ứng sản phẩm, dịch vụ ra bên ngoài sau khi đáp ứng đủ nhu cầu thành viên. Điều này đã tạo điểu kiện, mở nhiều cơ hội cho HTX, Liên hiệp HTX tỉnh An Giang phát triển các loại hình dịch vụ, kinh doanh; tăng quy mô hoạt động, mở rộng thị trường, tăng lợi nhuận và thu hút được thêm nhiều thành viên.

Năm là, Luật còn quy định cả một chương về Kiểm toán HTX, Liên hiệp (Chương VIII); Nhà nước khuyến khích kiểm toán nội bộ và phải có báo cáo tài chính năm được kiểm toán độc lập (bao gồm HTX có quy mô lớn, Liên hiệp HTX có 10 thành viên trở lên và HTX, Liên hiệp HTX đề nghị thụ hưởng chính sách của Nhà nước theo quy định của chính sách đó).Điều này phù hợp với thực tiễn, giúp cho  địa phương thuận lợi trong việc củng cố, nâng chất các HTX, Liên hiệp HTX. Trên địa bàn tỉnh,nhu cầu hỗ trợ kiểm toán, kiểm soát nội bộ của các HTX, Liên hiệp HTX ngày càng tăng, mỗi năm Liên minh HTX tỉnh đã hỗ trợ ích nhất 25 – 30 HTX, Liên hiệp HTX và thực tế cho thấy nơi nào đã có kiểm toán, kiểm soát nội bộ thì niềm tin của thành viên đối với HTX, Liên hiệp HTX càng tăng, số lượng thành viên ngày càng nhiều.

Tuy nhiên, quy định của Luật Hợp tác xã năm 2023 đã giảm số lượng thành viên chính thức (còn 5 thành viên) khi thành lập HTX. Điều này sẽ dẫn đến việc phát triển nhiều HTX có quy mô siêu nhỏ, nhất là ở lĩnh vực nông nghiệp; việc hình thành nhiều HTX siêu nhỏ khó phát huy lợi thế cạnh tranh, không đủ năng lực đối tác với các doanh nghiệp (như: diện tích đất sản xuất, số lượng sản phẩm hàng hoá, số lượng thành viên…).

Ngoài ra, việc quy định báo cáo tài chính phải có kiểm toán độc lập của HTX được đề nghị thụ hưởng chính sách của Nhà nước. Đây cũng là vướng mắc không nhỏ đối với các HTX, bởi hầu hết các HTX mà nhất là HTX nông nghiệp chưa quen với công tác kiểm toán (nhất là kiểm toán độc lập)…

Nhận thức được vai trò, trách nhiệm của mình trong việc thực hiện Luật Hợp tác xã năm 2023 và Nghị quyết số 20-NQ/TW của Ban chấp hành Trung ương Đảng. Liên minh HTX tỉnh An Giang đã tham mưu UBND tỉnh giao chủ trì 18 nhiệm vụ đã được thể chế hoá bằng các văn bản phân công cụ thể.

Từ nền tảng pháp lý của Luật Hợp tác xã năm 2023, với sự quan tâm đặc biệt của Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, sự đoàn kết thống nhất, chung sức, đồng lòng, nỗ lực của cả hệ thống chính trị và cộng đồng HTX, khu vực KTTT mà nòng cốt là hệ thống Liên minh HTX của cả nước. Kỳ vọng sẽ có những bước chuyển mình mạnh mẽ, phát triển bền vững nhằm thực hiện tốt 10 nhiệm vụ của Luật Hợp tác xã năm 2023 quy định cho cả hệ thống và hoàn thành các mục tiêu đã đề ra trong Nghị quyết số 20-NQ/TW, ngày 16/6/2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về  tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả KTTT trong giai đoạn mới./.

Trần Văn Cứng

Ủy viên Ban Thường vụ Liên minh HTX Việt Nam

Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh An Giang