Luật Hợp tác xã (HTX) năm 2023 được Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XV, Kỳ họp thứ 5 thông qua vào ngày 20/6/2023 (thay thế Luật HTX 2012), bắt đầu có hiệu lực từ ngày 01/7/2024; gồm 12 Chương, 115 Điều (tăng 3 Chương và 51 Điều so với Luật Hợp tác xã năm 2012).

Luật Hợp tác xã năm 2023 có nhiều quy định mở hơn, có tác động lớn đến tổ chức và hoạt động của các HTX, Liên hiệp HTX, đòi hỏi nhân sự quản lý, điều hành HTX, đặc biệt là Hội đồng quản trị, Ban giám đốc, Ban Kiểm soát HTX, Kiểm soát viên phải tích cực nghiên cứu, nắm bắt và vận dụng đúng quy định. Trong đó, cần lưu ý đến một số thay đổi quan trọng như sau:

Thứ nhất, Xác định số lượng thành viên tối thiểu của 01 HTX là 05 thành viên chính thức và của 1 Liên hiệp HTX là 3 HTX thành viên chính thức.

Thứ hai, Quy định rõ các loại thành viên tham gia HTX, Liên hiệp HTX,gồm: thành viên chính thức, thành viên liên kết góp vốn và thành viên liên kết không góp vốn. Theo đó, Thành viên chính thức bao gồm: (1) Thành viên góp vốn và sử dụng sản phẩm, dịch vụ của HTX, LH HTX; (2) Thành viên góp vốn và góp sức lao động vào HTX, Liên hiệp HTX; (3) Thành viên góp vốn, sử dụng sản phẩm, dịch vụ và góp sức lao động vào HTX, Liên hiệp HTX. Thành viên liên kết góp vốn: là thành viên chỉ góp vốn, không sử dụng sản phẩm, dịch vụ của HTX, Liên hiệp HTX và không góp sức lao động vào HTX, Liên hiệp HTX. Thành viên liên kết không góp vốn: (1) Thành viên không góp vốn, chỉ sử dụng sản phẩm, dịch vụ của HTX, Liên hiệp HTX; (2) Thành viên không góp vốn, chỉ góp sức lao động vào HTX, Liên hiệp HTX; (3) Thành viên không góp vốn, chỉ sử dụng sản phẩm, dịch vụ của HTX, Liên hiệp HTX và góp sức lao động vào HTX, Liên hiệp HTX.

Thứ ba, Thành viên chính thức được trao quyền quan trọng trong Đại hội thành viên,đó là: được biểu quyết nội dung thuộc thẩm quyền của Đại hội thành viên; Ứng cử, đề cử thành viên Hội đồng quản trị, Giám đốc (Tổng giám đốc), thành viên Ban kiểm soát hoặc Kiểm soát viên và các chức danh quản lý khác được bầu (Thành viên liên kết góp vốn và Thành viên liên kết không góp vốn không có được quyền quan trọng này).

Thứ tư, “Đầu tư nước ngoài” tham gia vào HTX, Liên hiệp HTX ở mức dưới 35%. Theo đó, tổng số thành viên chính thức là tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài (đối với HTX, Liên hiệp HTX) và cá nhân là Nhà đầu tư nước ngoài (đối với HTX) phải chiếm tỷ lệ dưới 35% tổng số thành viên chính thức của HTX, Liên hiệp HTX.

Thứ năm, Cho phép HTX, Liên hiệp HTX có thể có một hoặc nhiều người đại diện theo pháp luật. Số lượng, chức danh, quyền, nghĩa vụ của người đại diện theo pháp luật; phân chia quyền, nghĩa vụ người đại diện theo pháp luật trong trường hợp HTX, Liên hiệp HTX có nhiều hơn một người đại diện theo pháp luật thực hiện theo quy định của Điều lệ. HTX, Liên hiệp HTX phải bảo đảm luôn có ít nhất một người đại diện theo pháp luật cư trú tại Việt Nam. Trường hợp HTX, Liên hiệp HTX chỉ còn một người đại diện theo pháp luật mà người này trong vòng 30 ngày không thực hiện hoặc không thực hiện được quyền, nghĩa vụ của người đại diện theo pháp luật và không ủy quyền cho người khác thực hiện quyền, nghĩa vụ của người đại diện theo pháp luật thì chậm nhất 15 ngày kể từ ngày hết thời hạn nêu trên, HTX, Liên hiệp HTX phải tổ chức Đại hội thành viên bầu người đại diện theo pháp luật. Tòa án, cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng khác có quyền chỉ định người đại diện theo pháp luật tham gia tố tụng theo quy định của pháp luật.

Thứ sáu, HTX, Liên hiệp HTX có thể tổ chức theo tổ chức quản trị đầy đủ hoặc tổ chức quản trị rút gọn.Tổ chức quản trị đầy đủ bao gồm: Đại hội thành viên, Hội đồng quản trị, Giám đốc (Tổng giám đốc), Ban kiểm soát, Chủ tịch Hội đồng quản trị có Thể kiêm Giám đốc (Tổng Giám đốc). Tổ chức quản trị rút gọn bao gồm: Đại hội thành viên, Giám đốc, Kiểm soát viên. HTX quy mô nhỏ, vừa, lớn, Liên hiệp HTX từ 10 thành viên trở lên phải tổ chức theo tổ chức quản trị đầy đủ. HTX quy mô siêu nhỏ, Liên hiệp HTX dưới 10 thành viên có thể tổ chức theo tổ chức quản trị đầy đủ hoặc tổ chức quản trị rút gọn. Trường hợp HTX, Liên hiệp HTX đang tổ chức theo tổ chức quản trị rút gọn phát triển thành HTX quy mô nhỏ, vừa, lớn, Liên hiệp HTX từ 10 thành viên trở lên thì Đại hội thành viên gần nhất phải quyết định việc chuyển sang tổ chức quản trị đầy đủ.

Thứ bảy, HTX, Liên hiệp HTX theo tổ chức quản trị rút gọn phải tổ chức Đại hội thành viên ít nhất 03 tháng một lần và có thể họp bất thường. Đại hội thành viên là cơ quan quyết định cao nhất của HTX, Liên hiệp HTX. Đại hội thành viên họp thường niên mỗi năm một lần và có thể họp bất thường. Đại hội thành viên được tiến hành khi có ít nhất 50% tổng số thành viên chính thức hoặc đại biểu được triệu tập tham dự; trường hợp không đủ số lượng thành viên thì phải hoãn họp Đại hội thành viên. Trường hợp cuộc họp lần thứ nhất không đủ điều kiện tiến hành thì triệu tập họp lần thứ hai trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày dự định họp lần thứ nhất. Cuộc họp Đại hội thành viên lần thứ hai được tiến hành khi có ít nhất 33% tổng số thành viên chính thức hoặc đại biểu được triệu tập tham dự. Trường hợp cuộc họp lần thứ hai không đủ điều kiện tiến hành thì triệu tập họp lần thứ ba trong thời hạn 20 ngày kể từ ngày dự định họp lần thứ hai. Trong trường hợp này, cuộc họp Đại hội thành viên được tiến hành không phụ thuộc vào số thành viên tham dự.

HTX, Liên hiệp HTX có tổng số thành viên chính thức từ 50 thành viên trở lên có thể tổ chức Đại hội đại biểu. Số lượng đại biểu tham dự Đại hội đại biểu do Điều lệ quy định nhưng phải bảo đảm yêu cầu: Không được ít hơn 50% tổng số thành viên chính thức đối với HTX, Liên hiệp HTX có tổng số thành viên chính thức từ trên 50 đến 100 thành viên; Không được ít hơn 30% tổng số thành viên chính thức đối với HTX, Liên hiệp HTX có tổng số thành viên chính thức từ trên 100 đến 300 thành viên; Không được ít hơn 20% tổng số thành viên chính thức đối với HTX, Liên hiệp HTX có tổng số thành viên chính thức từ trên 300 đến 1.000 thành viên; Không được ít hơn 200 đại biểu đối với HTX, Liên hiệp HTX có tổng số thành viên chính thức trên 1.000 thành viên.

Thứ tám, Vốn góp tối đa của 01 thành viên không quá 30% vốn điều lệ đối với HTX và không quá 40% vốn Điều lệ đối với Liên hiệp HTX.Thời hạn, hình thức và mức góp vốn điều lệ của thành viên theo quy định của Điều lệ nhưng thời hạn phải góp đủ vốn chậm nhất là 06 tháng kể từ ngày HTX, Liên hiệp HTX được cấp Giấy chứng nhận đăng ký HTX hoặc kể từ ngày được kết nạp. Thành viên chưa góp đủ phần vốn góp đã cam kết phải chịu trách nhiệm tương ứng với tỷ lệ phần vốn góp đã cam kết đối với nghĩa vụ tài chính phát sinh trong thời gian trước ngày được cấp Giấy chứng nhận phần vốn góp theo quy định.

Thứ chín, Kể từ ngày 01/9/2023 HTX, Liên hiệp HTX phải chấm dứt hoạt động tín dụng nội bộ. Các hợp đồng tín dụng nội bộ đã được ký trước ngày 01 tháng 9 năm 2023 thì các bên tiếp tục thực hiện quyền, nghĩa vụ theo hợp đồng nhưng không được gia hạn hợp đồng.

Thứ mười, HTX, Liên hiệp HTX được phép cho vay nội bộ, là việc HTX, Liên hiệp HTX cho thành viên chính thức vay trong thời hạn không quá 12 tháng nhằm hỗ trợ sản xuất, kinh doanh và đời sống trên nguyên tắc tự nguyện, tự chịu trách nhiệm, không vì mục tiêu lợi nhuận, phải bảo toàn vốn, có hoàn trả và bù đắp đủ các khoản chi phí của hoạt động cho vay nội bộ. Hoạt động cho vay nội bộ không phải là hoạt động Ngân hàng theo quy định của pháp luật về các tổ chức tín dụng. HTX, Liên hiệp HTX thực hiện hoạt động cho vay nội bộ khi đáp ứng các điều kiện: (1) HTX, Liên hiệp HTX tổ chức theo tổ chức quản trị đầy đủ và số lượng thành viên Ban Kiểm soát  tối thiểu từ 03 thành viên trở lên; (2) HTX, Liên hiệp HTX cho vay nội bộ sau khi bảo đảm nguồn vốn cho hoạt động sản xuất, kinh doanh; không sử dụng nguồn vốn huy động trong và ngoài thành viên để thực hiện hoạt động cho vay nội bộ; (3) Mở sổ sách ghi chép, theo dõi và hạch toán riêng hoạt động cho vay nội bộ; (4) Hoạt động cho vay nội bộ phải được Đại hội thành viên thông qua và quy định trong Điều lệ…/.

(Bài viết hưởng ứng Ngày Pháp luật nước CHXHCN Việt Nam 09/11)

TRỌNG NHÂN

Trưởng Ban Kiểm tra – Liên minh HTX tỉnh An Giang